Jan Buruma Pamflet, jaargang IV, No. III, uitgegeven te Franeker, den 20. October 2014
In de herfst van 1989 viel de Berlijnse Muur, en daarmee het communisme in Oost-Europa. In de zomer van dat jaar sloegen de Chinese leiders de studentenopstand neer op het Plein van de Hemelse Vrede in Peking. Anno 2014 staat China er (in de publieke opinie) ogenschijnlijk beter voor dan Rusland. Heeft Peking de zaken slimmer aangepakt dan Moskou?
Eeuw
De Chinese en Russische wegen van de afgelopen eeuw tonen verschillen en overeenkomsten. In China viel het eeuwenoude keizerrijk in 1911. Na een lange burgeroorlog grepen de communisten in 1949 de macht. Na de verschrikkingen van Mao Zedong gooide Deng Xiao Ping in 1978 het roer drastisch om. Nog voor westerse leiders als Reagan en Thatcher liberaliseerde hij de Chinese economie. Maar wel onder strakke regie van de Chinese Communistische Partij. Dat laatste viel destijds nauwelijks op, Japan had haar economische bloeiperiode. En in het voetspoor van Tokio volgden de Aziatische “tijgers”- Taiwan, Hong Kong, Singapore en Zuid-Korea. Na 1990 vielen die landen economisch terug, en rees de Chinese draak.
Opstand
De reactie van de autoriteiten in Peking op de recente opstand in Hong Kong bewijst dat de communisten nog steeds alle touwtjes in handen hebben. De huidige leider, Xi Jin Ping, begrijpt heel goed dat het Westen vooral handel wil drijven. En dus houdt Peking, als in een Russische matroshka, de communistische politieke alleenheerschappij verborgen onder economische vrijheden.
Anders
De (Sovjet-)Russen deden het compleet anders. Het tsarenbewind werd in 1917 omver gelopen door de communisten. Na een burgeroorlog grepen die in 1922 de macht. De Sovjet-communisten hielden decennialang de totale macht. De hervormingen van Gorbatsjov eind jaren tachtig kwamen echter te laat. Toen hij de KGB de macht wilde ontnemen, pleegde de geheime dienst in 1991 een mislukte staatsgreep. Daarmee ging de Russische communistische heilstaat ten onder, Jeltsin maakte er in de jaren negentig een chaos van, maar vanaf 2000 trok Poetin de teugels weer strak. Zijn militaire machtspolitiek valt echter totaal verkeerd in het Westen. In tegenstelling tot de Chinezen beknot hij de economische vrijheden sterker.
Furieus
Het is opmerkelijk om te zien dat het Westen furieus reageerde op de omstreden Russische annexatie van de Krim, maar dat de evenzeer betwiste Chinese bemoeienis met Tibet nauwelijks protesten oproept. En terwijl Europa het Russische mensrenrechtenbeleid bekritiseert, klinkt het Brusselse protest op het even omstreden Chinese bewind veel zuiniger.
Tot slot – de visie van professor Von Falckensteyn:
“Welnu, waren de Romeinen handiger dan de Grieken in de Klassieke Oudheid? Me dunkt van niet. Toch heeft het klassieke Griekenland een ietwat lieflijker imago dan het klassieke Rome. Van Homerus tot de Olympische Spelen en van Cicero tot het Collosseum – beide volkeren hebben een rijke erfenis nagelaten. Mogelijk dat over 5 of 10 eeuwen het historische oordeel over Rusland en China geheel verschilt van het huidige”.