Jan Buruma Pamflet, jaargang V, No. III, uitgegeven te Franeker, den 26, Mei 2015
Onlangs kozen de Polen de conservatief Andrzej Duda als nieuwe president. Het lijkt een merkwaardige keuze, die bovendien dwars tegen de verwachtingen in ging. Maar was het wel zo vreemd?
Vrij
In 1990, een jaar na de val van de Berlijnse Muur, werd Lech Walesa de eerste president van het vrije Polen. De anti-communisten hadden de wind mee, in Tsjechoslowakije werd voormalig dissident Václav Havel in 1989 president. Walesa was in 1980 de oprichter van Solidariteit, de eerste onafhankelijke vakbond in het toenmalige Oostblok.
Staatshoofd
Walesa viel tegen als staatshoofd. Het was dan ook niet gek dat de neo-communist Alexander Kwasniewski het in 1995 van de voormalige vakbondsleider overnam. Het was bovendien in een tijd dat de socialisten terugkwamen. In Bulgarije kwam de neo-communistische BSP weer aan de macht. De eerste golf van Ostalgie waaide door het voormalige Oostblok.
Belangrijk
In 2005 was de tegenstelling tussen pro- en anti-communist minder belangrijk. De conservatief Lech Kaczynski werd de nieuwe president. Hij paste perfect in het behoudende Poolse plaatje. Ierland en Polen zijn de twee meest behoudende katholieke naties in Europa. Hoewel de Ieren onlangs met hun keuze voor het homohuwelijk toonden dat de invloed van Rome daar kennelijk haar langste tijd gehad heeft.
Opvallend
Lech Kaczynski’s beleid was weinig opvallend. Het meest evident was dat zijn tweelingbroer Jaroslaw destijds premier was. Het werd wel “het Polen van de tweeling” genoemd. De Poolse president heeft, net als in veel andere Europese landen, weinig macht. De rol als “vader des vaderlands” lag Lech Kaczynski goed. Hij verongelukte, samen met andere leden van de Poolse elite, in 2010 in een mysterieus vliegtuigongeluk.
Conservatief
In dat jaar versloeg de liberaal Bronislaw Komorowski zijn conservatieve tegenstrever. Jaroslaw Kaczynski bij de presidentsverkiezingen. De opiniepeilers verwachtten in 2015 een tweede ambtstermijn, maar net als in Groot-Britannië zaten ze er flink naast.
Assertief
De recente verkiezingen werden gedomineerd door de assertieve Russische politiek. Het is begrijpelijk dat de conservatieve Polen voor de behoudende lijn kozen. Duda’s beleid is verwant aan dat van de nationalistische Hongaarse premier Orbán.
Voorop
Warschau is maatschappelijk conservatief, maar loopt politiek en economisch vaak voorop. In 1989 hadden ze de eerste niet-communistische regering, begin jaren negentig voerden ze als eerste voormalig Oostblokland een harde sanering door naar een markteconomie. En met Donald Tusk leverden ze in 2014 de eerste voorzitter van een EU-instelling uit één van de nieuwe lidstaten.
Tot slot – de visie van professor Von Falckensteyn:
“Polen is een merkwaardig land, belangrijk in het oosten, maar voor geheel Europa een medium positie. Datzelfde geldt voor de Poolse componist Chopin. Op en top Pools, doch temidden van grootheden zoals Mozart en Bach toch hooguit een primus inter pares“.