Jan Buruma Pamflet, jaargang V, No III, uitgegeven te Franeker, den 13. April 2015
In maart 2013 werd de Argentijnse kardinaal Jorge Mario Bergoglio verkozen tot paus Franciscus. Zijn verfrissende, hervormingsgezinde beleid krijgt veel aandacht, analyses van twee jaar pontificaat zijn er al. Minder opvallend, maar even belangrijk is de nieuwe generatie leiders in de oosters-orthodoxe kerken in Oost-Europa.
Patriarch
In vier oosters-orthodoxe landen kwam de afgelopen jaren een nieuwe patriarch aan de macht. Waar de rooms-katholieken wereldwijd één leider hebben (de paus), heeft ieder Oost-Europees land haar eigen kerkelijke leider (de patriarch). De oosterse orthodoxie is naast het protestantisme en het katholicisme de derde grote christelijke stroming in Europa.
Rusland
In december 2008 overleed patriarch Alekseij II, hoofd van de Russisch Orthodoxe Kerk. Rusland is het grootste oosters-orthodoxe land ter wereld. In februari 2009 werd Alekseij opgevolgd door Kiril I. De keuze was opmerkelijk,vooral in Rusland waar kerk en staat nauw verbonden zijn. Alekseij II steunde doorgaans Poetins beleid, Kiril I staat daar kritischer tegenover. In het conflict met Oekraïne heeft hij zich meer dan eens verzoenend opgesteld.
Oekraine
Dat is opmerkelijk, want Oekraïne is kerkelijk zeer verdeeld. De belangrijkste kerk is de oosters-orthodoxe. Daar zijn er echter minstens drie van, die ieder claimen de enig ware te zijn. De grootste onder hen is de Oekraïns Orthodoxe Kerk, die hiërarchisch onder Moskou valt. In juli 2014 overleed het hoofd, metropoliet Volodomyr. Een maand later werd hij opgevolgd door zijn collega Onufrij. Vanwege de banden met Moskou neemt de kerk doorgaans een pro-Russisch standpunt in. De nieuwe leider zal dat naar alle waarschijnlijkheid niet wijzigen.
Bulgarije
Ook op de Balkan zijn er nieuwe kerkelijke leiders. In november 2012 overleed patriarch Maxim van Bulgarije. Hij stamde nog uit de communistische tijd. Zijn opvolger Neofit trad in februari 2013 aan. Met zijn 70 jaar is hij de jongste van de nieuwe kerkbestuurders. De orthodoxie volgt de Bijbelse trend om oude, wijze mannen de leiding te geven. In Bulgarije dreunt de echo van een kerkelijke scheuring uit de jaren negentig nog na. Patriarch Neofit moet alle zeilen bijzetten om de kerk weer haar morele gezag terug te geven.
Servië
In september 2009 overleed patriarch Pavle, hoofd van de Servisch Orthodoxe Kerk. In januari 2010 volgde Irineij hem op. Pavle steunde naar verluidt de nationalistische politiek van Slobodan Milosevic uit de jaren negentig. De meer gematigde Irineij moet het Servische pad naar een toekomstig EU-lidmaatschap begeleiden.
Tot slot – de visie van professor Von Falckensteyn:
“Nieuwe bezems vegen schoon, zo luidt een klassiek spreekwoord. Daar passen opgewekte melodieeën bij. Me dunkt dat An der schönen blauen Donau van Strauss zeer wel past. Ik geef sterk de voorkeur aan de uitvoering van de Wiener Philharmoniker”.