Jan Buruma Pamflet, jaargang VI, No. V, uitgegeven te Franeker, den 4. September 2016
De metropool in de Verenigde Staten was de favoriete stad van de afgelopen zomer overleden journalist H.J.A. Hofland. Ten tijde van de Koude Oorlog in de 20e eeuw was het de informele hoofdstad van de vrije, kapitalistische wereld. Is het dat nog steeds?
Aantrekkingskracht
The Big Apple oefent nog altijd een grote aantrekkingskracht uit. Maar tegenwoordig is de stad, die ooit Nieuw-Amsterdam heette, slechts één van de wereldcentra. Andere metropolen zoals Shanghai, Berlijn, Moskou, Dubai en Londen zijn gelijkwaardig.
Mexico-Stad
Tijdens de Koude Oorlog (1945-1989) gold Mexico-Stad als het Latijns-Amerikaanse equivalent van de metropool in de Verenigde Staten. Maar het mondaine Rio de Janeiro was altijd op de achtergrond. In de laatste stad waren in augustus de Olympische Zomerspelen. Het was de beloning voor de politieke stabiliteit in Zuid-Amerika. Het tijdperk van de 20e politieke dictaturen is voorbij.
Bezetting
Sinds de omstreden Russische bezetting van de Krim in 2014 is de nieuwe Koude Oorlog begonnen. De Spelen in Rio vonden plaats tegen de achtergrond van een politieke crisis in Braziilië. Hofland’s wereld van de Eerste Koude Oorlog was overzichtelijk, het Oostblok had Moskou als centrum, het Westen had New York als focuspunt.
Observator
Frank Sinatra bezong The Big Apple in mooie liederen zoals New York, New York. De Noord-Amerikaanse metropool is nog steeds a city that never sleeps. En de economische slogan If you can make it there, you can make it anywhere gaat nog steeds op. Hofland kon er zich volledig in vinden. Hij bezocht de stad vaak, heeft er evenwel nooit gewoond, bleef zijn hele leven kritisch observator voor zijn lijfblad NRC Handelsblad. New York en de Verenigde Staten waren een mooie, kritische spiegel voor Nederland.
Adoratie
Hofland’s adoratie voor wat ooit het land van de onbegrensde mogelijkheden was, staat niet op zichzelf. Sinds 1945 is Amerika voor Nederland, en voor veel Westerse landen, het ultieme voorbeeld. De politieke, culturele en economische invloed van de Verenigde Staten was decennia lang gigantisch. Na 1989 is dat langzaam maar zeker afgenomen. China is een wereldmacht in opkomst, gevolgd door Brazilië, India en Rusland. Hofland zag de wereld in de 21e eeuw veranderen. Hij had er moeite mee, voelde zich meer thuis in de bipolaire 20e eeuw.
Overzichtelijk
Hofland’s overzichtelijke wereld van de Eerste Koude Oorlog bestaat niet meer. De journalistieke erfenis van de NRC-coryfee, daarentegen, lijkt voor de eeuwigheid.
Tot slot – de visie van professor Von Falckensteyn:
“Grootheden zoals Hofland zijn zeldzaam. Dan denk je al rap aan grote Romeinse redenaars zoals Cicero of Horatius. Het New York van de klassieke Oudheid was eerst Athene, daarna Rome”.