Jan Buruma Pamflet, jaargang IV, No. VIII. uitgegeven te Franeker, den 26. Maart 2014
Het schiereiland Krim, waar deze weken zoveel om te doen is, lijkt het volgende bevroren conflict in Oost-Europa. Het begon in Moldavië in 1990, de Krim is nu aan de beurt. Wat volgt?
Oostblok
In 1990, ten tijde van de ineenstorting van het Oostblok, wilde de toenmalige Sovjet-republiek Moldavië zich afscheiden. Er woonden overwegend Roemenen. Maar in de provincie Transnistrië was de bevolking in meerderheid Russisch, zij wilden geen tweederangs burgers worden in een onafhankelijk land. Er volgde een burgeroorlog, die in 1992 werd beëindigd met een wapenstilstand. Tot op de dag van vandaag geldt Transnistrië als een opstandige provincie van Moldavië. Formeel is het onderdeel van het land, maar de autoriteiten in Chisinau hebben niets te zeggen in het door de Russen gedomineerde ministaatje. Transnistrië heeft alles wat een staat nodig heeft, zoals een parlement, president en een munteenheid. Maar het is niet internationaal erkend.
Poetin
De Georgische provincies Abchazië en Zuid-Ossetië zijn een vergelijkbaar geval. Poetin viel daar in 2008 binnen, het Georgische leger verloor de slag. De formele positie van de nieuwe staatjes is net als die van Transnistrië. Formeel zijn het Georgische provincies. Maar alleen Rusland heeft ze erkend en Moskou zwaait er de scepter.
Reactie
Het wordt gezegd dat het een reactie is van Poetin op Kosovo. De oorlog in de voormalige Servische provincie in 1999 was het sluitstuk van de Joegoslavische burgeroorlogen in de jaren negentig. Na veel getouwtrek met Belgrado werd Kosovo in 2008 onafhankelijk. Maar dat is nog steeds omstreden. Het ministaatje op de Balkan is compleet afhankelijk van het Westen. De facto is het een Westers protectoraat, net zoals Abchazië en Zuid-Ossetië Russische vazalstaten zijn.
Formeel
En dan is er nog Nagorno-Karabach, waar Azerbeidzjan en Armenië in 1991-1994 om vochten. De formele positie is net als die van Transnistrië. Het is de facto onafhankelijk van Azerbeidzjan, maar niet internationaal erkend. Men verwacht een volgende zet van Poetin in Transnistrië. De Russische president is echter handig in onverwachte zetten, misschien kijkt het Kremlin eerder naar de Kaukasus.
Anders
Op de Krim is de situatie weer anders. Na het referendum hoort het bij Rusland. Die volksstemming wordt echter alleen door Moskou en Simferopol erkend. Voor het Westen was het niet geldig. Geografisch heeft de Krim een vergelijkbare positie als de regio Kaliningrad, tussen Polen en Litouwen. Het hoort bij Rusland, maar is geografisch afgescheiden.
Tot slot – de visie van professor Von Falckensteyn
“Me dunkt dat het hier handelt om een buitengewoon boeiende, doch evenzeer complexe situaties. Men dient zich af te vragen of de bestuurders van genoemde gebiedsdelen er wellicht onder begeleiding van Bach of Paganini een stap in de oplossingsrichting zouden kunnen komen. Optimistisch ben ik daar evenwel niet over gestemd’ ”