Jan Buruma Pamflet, jaargang IV, No. V, uitgegeven te Franeker, den 3. Mei 2015
Op 28 april 2015 schoot een geradicaliseerde Moslim in het Bosnische stadje Zvornik een Servische politieman dood. De Moslim werd daarop zelf ook doodgeschoten. De wonden uit de jaren negentig worden daardoor weer opengereten.
Drina
Zvornik ligt in het noordoosten van Bosnië, aan de rivier de Drina, die de grens is met Servië. Het stadje is een symbolische plek voor een aanslag, in april 1992 zorgde een grensincident ervoor dat de Bosnische burgeroorlog (1992-1995) uitbrak.
Holbrooke
Onder leiding van de Amerikaanse topdiplomaat Richard Holbrooke, die afgezant was van president Bill Clinton, werd eind 1995 het Verdrag van Dayton gesloten. Daarmee kwam officieel een einde aan de Bosnische burgeroorlog. Het land werd verdeeld in twee stukken – de Servische Republiek en de Moslim-Kroatische Federatie. De grens tussen beide “entiteiten” loopt kriskras door het land. “Dayton” stelde een Hoge Vertegenwoordiger aan, die de broze vrede moest bewaken.
Kanten
Het verdrag kent twee ironische kanten. De eerste is de Servische Republiek. Daar wonen voornamelijk Bosnische Serviërs, in de ogen van het Westen destijds de grote boosdoeners. In april 1992 riepen zij hun eigen republiek uit. Het Westen erkende Bosnië wel, maar de Servische Republiek niet. De grenzen daarvan komen volgens het Verdrag van Dayton echter grotendeels overeen met die uit april 1992.
Ingewikkeld
De tweede ironische kant is dat Bosnië een heel ingewikkelde bestuursstructuur kreeg. Zo kregen beide entiteiten een parlement, president en regering. Maar dat gold ook voor het hele land, het zogeheten federale niveau. De bestuurlijke indeling van elke entiteit maakte het nog complexer. Het was al met al een verwarrend systeem, dat in het Joegoslavië van Tito (1892-1980) niet zou hebben misstaan. Terwijl nu juist dat Joegoslavië in die burgeroorlog uit elkaar gescheurd werd.
Twijfel
Twintig jaar later is de situatie twijfelachtig. Economisch gaat het niet goed. Bestuurlijk is het niet veel beter. De vrede is redelijk stabiel, maar het Verdrag van Dayton heeft een onbestuurbaar gedrocht opgeleverd. De Hoge Vertegenwoordiger moet de Bosnische bestuurders af en toe in het gareel houden.
Atmosfeer
In zo’n atmosfeer baart een aanslag als in Zvornik grote zorgen. De vader van de Moslim zou tijdens de burgeroorlog door Bosnisch-Servische strijdkrachten zijn vermoord. Het is bovendien jammer omdat de Bosnische Moslims doorgaans gematigd zijn. Twintig jaar lijkt lang geleden, maar op de Balkan lijkt een eeuw geleden soms als gister. Hopelijk is de aanslag in Zvornik geen voorbode voor een nieuwe Balkanoorlog.
Tot slot – de visie van professor Von Falckensteyn
“Het is voorwaar afschuwelijk, dat mensen elkaar zoiets aandoen. In een dermate gecompliceerde situatie, met zo’n broze vredesoorlog, zou elke burger zeer goed haar tellen moeten passen”